Transaksiyonel Analiz (TA), Dr. Eric Berne tarafından 1950’lerde kişiliği daha açık ve anlaşılır bir şekilde tanımlamak, insanlar arasındaki iletişim süreçlerini detaylı bir şekilde analiz etmek, psikoterapide hızlı ve etkili çözümler sunmak, bireylerin yaşam senaryolarını fark etmelerini sağlamak ve psikanalitik yaklaşımdan daha pratik ve erişilebilir bir model sunmak amacıyla geliştirilmiştir. Transaksiyonel Analiz, kişinin geçmişteki deneyimlerinden gelen bilinççdışı kalıpları fark etmesini ve iletişimde daha sağlıklı tercihler yapmasını sağlamayı hedefler.
Bu yaklaşıma göre, insan davranışlarının üç temel ego durumu (Ebeveyn, Yetişkin ve çocuk) vardır. Bu ego durumları üzerinden analiz yapılır ve iletişimin transaksiyonlar (etkileşimler) yoluyla nasıl şekillendiğini açıklar.
Transaksiyonel Analizin Temel Kavramları
1. Ego Durumları (Ebeveyn- Yetişkin- Çocuk)
TA’ ya göre, kişi iletişimde ve karar verme süreçlerinde davranışlar ve düşünceler üç temel ego durumu üzerinden açıklanır:
Ebeveyn Ego Durumu (Parent State)
Kişinin ebeveyn figürlerinin tavırları, tutumları, değer yargıları ve inançlarını yansıtan ego durumudur. Koruyucu ve eleştirel olmak üzere ikiye ayrılır.
Yetişkin Ego Durumu (Adult State)
Olayları nesnel ve gerçeğe yakın şekilde algılayan, gerçekçi ve analiz yapabilen tarafımızı temsil eder. Sağlıklı kararlar almak için ideal ego durumu olarak ifade edilebilir.
Çocuk Ego Durumu (Child State)
Kişinin çocukluk döneminde deneyimlediği yaşantılara verdiği tepkilerini, hissettiği duygularını ve öğrenilmiş kalıpları yansıtır. Doğal çocuk, özgür ve içgüdüsel hareket eder. Uyumlu çocuk, bir ötekini memnun etmek için çaba sarf eden ve otoriteye boyun eğen yapıdadır. Asi çocuk ise kurallara uymak istemeyen, isyankar tavırlar sergileyen çocuk yönümüzdür.
Transaksiyonel Analiz Terapide Nasıl Kullanılır?
- Kişinin hangi ego durumunun baskın olduğunu fark etmesini sağlar.
- İletişimdeki çatışmaların neden kaynaklandığını keşfetmeyi sağlar.
- Kişinin bilinçdışı olarak sürdürdüğü yaşam senaryolarını fark edip değiştirmesine yardımcı olur.
- Kişinin kendi içindeki olumsuz ebeveyn ve çocuk kalıplarını dönüştürmesine olanak tanır.
Tamamlayıcı (Sağlıklı) transaksiyon örneği
Yetişkin 1: Yeni çalışma için daha fazla kaynağa ihtiyacım var. Bana daha fazla kaynak ulaştırabilir misiniz?
Yetişkin 2: Tabii, ben ihtiyacınız olan kaynakları en kısa sürede size ileteceğim.
Çapraz (Çatışmalı) Transaksiyon
Mesaj gönderilen ego durumundan farklı bir ego durumuyla cevaplanır.
Yetişkin 1: Yeni çalışma için daha fazla kaynağa ihtiyacım var. Bana daha fazla kaynak ulaştırabilir misiniz?
Çocuk 1: Neden hep benden yardım istiyorsunuz?!
Sonuç olarak, çatışma doğar ve iletişim kopar.
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, iletişimde aktif olan ego durumlarımız nasıl iletişim kurduğumuzu doğrudan etkiler. Kendimizi doğru şekilde ifade edememek ve yanlış anlaşılmak iletişimde aksaklıklara neden olabilir. Terapi sürecinde, bireyin hangi ego durumlarının baskın olduğunu tespit ederek, yetişkin ego durumunu baskın hale getirilmesi hedeflenir.
